Maand: april 2012

Auteur: door René de Cocq

RECENSIE – DEVENTER Mooie momenten genoeg, in de jaarlijkse Matthäus Passion-productie onder leiding van Klaas Stok in de Deventer Bergkerk. Maar ook: indrukwekkende momenten, en aangrijpende.
De opstelling van de twee koren (en orkesten) tegenover elkaar in het hart van de kerk heeft zich al lang bewezen als een belangrijke toegevoegde waarde, door de accentuering van het spannende dialoogeffect op een aantal plaatsen in Bachs meesterwerk, maar deze keer was die werking wel heel effectief. In het felle Blitze und Donner-koor schoten bliksem en donder haast tastbaar door de ruimte.

De ontroering school deze keer vooral in de bijdragen van de alt Luciana Mancini, die niet alleen in het legendarische ‘Erbarme dich’ het hart raakte, maar ook in de aria’s ‘Ach, nun ist mein Jesus hin’ en ‘Können Tränen’ grote indruk maakte. En natuurlijk ook in de rol van tenor Nico van der Meel, die als Evangelist niet alleen de verteller was, maar vooral de geëmotioneerde ooggetuige van het lijdensdrama.

De meeste andere solisten leverden gedegen werk, met als hoogtepunten de bas Mattijs van de Woerd in de gamba-aria ‘Komm süsses Kreuz’, de tenor Noils Giebelhausen in het recitatief ‘Mein Jesus schweigt’, de bas Marc Pantus in het vertwijfelde ‘Eli, Eli, lama sabathani’. De sopraan Miriam Allan beschikt over een te klein stemgeluid om in deze kerkruimte te overtuigen.

De twee (kamer)koren van Klaas Stok zijn aardig aan elkaar gewaagd, al telt het Twentse koor wat meer echt geschoolde stemmen. Van dat laatste maakte Stok goed gebruik door enkele koorzangers in te zetten voor kleine solistische bijdragen. Dat de koren ver van elkaar staan leverde een of twee keer een kleine ongelijkheid op, maar Stok is vakman genoeg om dat meteen weer recht te krijgen.

Het Stadsjongenskoor Oldenzaal leverde in het eerste deel, in de twee stukken waarin het een rol vervult, markante bijdragen.

Bij ieder Matthäus Passion concert kunnen de jongens van het Stadsjongenskoor Oldenzaal een Matthäus Trofee winnen. Dat is een zakje met paaseitjes voor degene waarvan ik, of een van de begeleiders, vind dat hij een speciale aanmoediging nodig heeft of heel goed heeft gezongen. Wanneer alle Matthäus Passionen dan zijn afgelopen, krijgen alle jongens een “onderscheiding”. Dan worden ze opgenomen in de orde van het blauwe ei, het gekke figuurtje of het vrolijke beestje. Ik houd een toespraak en dan krijgen ze en plakfiguurtje voor op hun revers van het colbert. Het is een beetje flauwekul, gewoon voor de lol maar ze vinden het meestal erg leuk en het werkt erg motiverend. Maar dit jaar had aan het begin van onze tournee een speciale verrassing voor de kooroudsten: een zogenaamde Bach Onderscheiding. Bij mijn bezoek aan Leipzig had ik in de Thomas Shop leuke paperclips gezien en er een aantal meegenomen voor de oudste jongens van het koor. Voorafgaand aan het eerste concert in Enschede heb ik ze uitgereikt en de jongens waren er erg trots op!

En wat je geeft krijg je dus terug. Na de klankrepetitie in Deventer op Witte Donderdag deden vier kooroudsten nogal geheimzinnig. Ze moesten ineens mee helpen opruimen en boekjes klaar leggen. Eenmaal aangekomen in de Tearose waar we altijd een boterhammetje eten en inzingen, snapte ik waarom. Ik werd door Sep, Stan, Lars en Robbin naar voren geroepen en in het zonnetje gezet. Ik kreeg een mooie toespraak van Sep. Ze vonden dat ik na jaren van onderscheidingen en prijsjes weggeven ook eens iets verdiende. Ik kreeg een enorme zak met paaseitjes en een chocolade haas. Maas alsof dat niet genoeg was kreeg ik ook nog eens een oorkonde.

Jongens, bedankt! Jullie zijn geweldig.

Tijdens een uitvoering van de Matthäus Passion kun je veel mee maken. Zo was er een jaar dat er bij een tweetal concerten tijdens dezelfde aria iemand uit het publiek onwel werd. Gelukkig gebeurde er dit jaar niets opzienbarends, alhoewel…

Dit jaar had sopraan Tim (10 jaar) tijdens de Matthäus Passion in Deventer een primeur. Toen hij het eerste koraal O Lam Gottes onschuldig zong had hij er nog niet zo’n last van. Zijn kies zat al wel erg los, maar hij kon er nog mee zingen. Daarna had drie kwartier om zijn kies voor te bereiden om getrokken te worden. Wat moet je anders doen tijdens een concert… Maar toen hij Oh Mensch bewein dein Sünde gross moest zingen merkte hij dat de kies wel erg losjes mee resoneerde in zijn mond. In de paar rusten die het jongenskoor heeft in dit deel heeft Tim dus snel zijn kies getrokken.

Trots liet Tim me zijn lege holte in zijn mond zien na afloop van het concert. Zijn kies had hij opgeborgen in een van de zakken van zijn colbert.

Afgelopen Goede Vrijdag 6 april zongen de jongens van het Stadsjongenskoor hun tweede Matthäus Passion concert in de Bergkerk te Deventer. Dat was tevens de afsluiting van de Matthäus Passion tournee van dit jaar. Vier verschillende concerten waarvan de laatste twee onder leiding waren van Klaas Stok. De Matthäus Passion in Deventer is ieder jaar weer een fantastische belevenis. De opstelling is erg bijzonder waardoor het jongenskoor goed te horen en te zien is.

Ieder jaar ben ik weer erg onder de indruk hoe Klaas Stok tot in de fijnste muzikale details dirigeert. Het lijkt wel alsof hij ieder jaar nog beter wordt. Ook dit jaar maakte hij er samen met evangelist Nico van der Meel een boeiend geheel van. Ik merk dat vooral ook aan de reactie van de jongens. Het programmaboekje in Deventer heeft ook een Nederlandse vertaling van de tekst en dat wordt door de jongens heel erg gewaardeerd. Ze kunnen het verhaal veel beter volgen en door de spannende vertolking van Nico van der Meel wordt het geheel nog veel toegankelijker.

Dat er bij de concerten van de Matthäus Passion geen applaus is leg ik de nieuwe jongens ieder jaar uit. Dat lijken ze heel normaal te vinden maar de Matthäus Passion op Goede Vrijdag in de Bergkerk is voor de jongens altijd wel een hele mooie afsluiting. Klaas komt dan in de pauze altijd even naar “boven” om de jongens te bedanken. Het publiek geeft “zoals het hoort” geen applaus na afloop van het eerste deel, maar als ze minuten daarna nog in de rij staat om naar buiten te gaan wel, en dan speciaal voor het jongenskoor! Dat is altijd een prachtig moment voor de jongens. De spots gaan weer aan, alle mensen kijken naar boven, de jongens gaan staan en krijgen dan een daverend applaus. Dat ontroert me ieder jaar weer.

Maar als al het publiek weg is….

Recensie: TCTubantia

Auteur: Koen Edeling
Foto Reinier van Willigen

ENSCHEDE, Muziekcentrum (Grote zaal). Eerste uitvoering 2012 van de Matthäus Passion van Bach door koor Consensus Vocalis, Baroque Academy of the Netherlands Symphony Orchestra (BANSO), Stadsjongenskoor Oldenzaal en solisten (o.l.v. Jan Willem de Vriend).

De Stichting Twentse Matthäus Passion is van een oude traditie afgeweken: zowel het Weihnachtsoratorium 2011 als de Matthäus Passion 2012 kenden niet de première in Oldenzaal, maar in respectievelijk Almelo en Enschede. Het is een flauwe opmerking dat deze plaatsverwisseling de oorzaak had kunnen zijn voor het verwisselen van Nazareth en Bethlehem door de tweede maagd, maar opvallen deed het wél.

Dit was het moment van de verloocheningen door Petrus, al een eindje in het tweede deel, maar nog vóór de altaria Erbarme dich. Pas bij deze aria was ik wat meer te spreken over de vocale prestaties van Elisabeth von Magnus, want in het eerste deel viel haar optreden mij wat tegen. Het was alsof zij het achterste van haar tong niet wilde laten zien. Haar vrouwelijke collega An de Ridder beschikt over een stem die ik nog minder vind passen bij een barokorkest. Haar ruim gedoseerde vibrato stond zelfs haaks op de verstaanbaarheid. Met haar kleine stem kwam zij vaak niet eens boven de begeleiding uit.

Hoeveel beter deden de mannen het! Aanvankelijk moest ik wennen aan de aanpak van evangelist Jörg Dürmüller, die niet een echte rasverteller bleek. Met name met de vertolking van de dramatische tekstgedeelten in het tweede deel scoorde hij echter bijzonder hoog. Zijn “bitterlich weinen” en “schriee abermals laut”: juist ingetogen, waren helemaal ráák. Karel Ludvik zette een krachtige Christuspartij neer en “oudgediende” Maarten Koningsberger liet ook op deze avond horen dat bij Bach de tekst op de eerste plaats staat. In de editie van 2009 betitelde ik Andreas Post nog als ‘de held van de avond’: ook nu betrapte ik mij erop telkens rechterop te gaan zitten bij alweer een mooi rectitatief of fraaie aria. Opvallend zuiver was de begeleiding op een goed zichtbare gamba bij Komm , süßes Kreuz. De zuiverheid van de driestemmige begeleiding van de Christuspartij liet echter soms wat te wensen over.

Het Stadsjongenskoor Oldenzaal was in deze zaal prima te zien en vormde zo een prima eenheid met Consensus Vocalis, dat als vanouds zong: veel contrasten tussen de diverse koralen, bijna hysterische turbae en altijd in voor vele muzikale vondsten.

Na twee succesvolle Matthäus Passion concerten in Enschede en Oldenzaal met Consensus Vocalis en het Nederlands Symphonieorkest onder leiding van Jan Willem de Vriend, gaat het Stadsjongenskoor Oldenzaal vanmiddag met de bus naar Deventer om daar vanavond een concert te geven in de prachtige Bergkerk. Zij doen dit samen met Consensus Vocalis, het Deventer Vocaal Ensemble en Concerto d’Amsterdam onder leiding van Klaas Stok. In Deventer wordt de Matthäus Passion gezongen in de zogenaamde “kruisopstellling”. Dat wil zeggen, dubbelkorig, met het jongenskoor hoog boven het publiek. Het is een feest om met dirigent Klaas Stok te mogen werken. Hij laat de soprani in ripieno partij altijd prachtig naar voren komen.