Categorie: Componisten

<!– /* Font Definitions */ @font-face {font-family:Garamond; panose-1:2 2 4 4 3 3 1 1 8 3; mso-font-charset:0; mso-generic-font-family:roman; mso-font-pitch:variable; mso-font-signature:647 0 0 0 159 0;} /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {mso-style-parent:""; margin:0cm; margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:12.0pt; font-family:Garamond; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";}@page Section1 {size:595.3pt 841.9pt; margin:70.85pt 70.85pt 70.85pt 70.85pt; mso-header-margin:35.4pt; mso-footer-margin:35.4pt; mso-paper-source:0;}div.Section1 {page:Section1;}–>

In mei 1849 verbleef Richard Wagner gedwongen in Zwitserlandnadat hij het land was uitgezet vanwege het schrijven van wat politiekemanifesten. Daar verbleef hij in een huis van de familie Wesendock. Zijn liefdevoor Mathilde Wesendonck is ongetwijfeld de belangrijkste bron van inspiratie geweestom de vijf Wesendock Lieder te schrijven. Mathilde  was mooi, vrouwelijk, intelligent en warm,eigenschappen die Wagner’s vrouw Minna niet scheen te hebben.

Het lied Im Treibhaus wordt de vergelijking gemaakt tussenhet verlangen van twee geliefden om samen te zijn, en de bladeren van deplanten die zich als verliefde armen om elkaar heen slaan. Er zitten ook veelverwijzingen in naar de ballingschap waarin Wagner leeft en het thuisloos zijn.Het lied Im Treinhaus geldt al een belangrijke voorstudie voor zijn operaTristan und Isolde. Het onder weer een prachtige vertolking door KirstenFlagstad.

Hochgewölbte Blätterkronen,
Baldachine von Smaragd,
Kinder ihr aus fernen Zonen,
Saget mir, warum ihr klagt?

Schweigend neiget ihr die Zweige,
Malet Zeichen in die Luft,
Und der Leiden stummer Zeuge
Steiget aufwärts, süßer Duft.

Weit in sehnendem Verlangen
Breitet ihr die Arme aus,
Und umschlinget wahnbefangen
Öder Leere nicht’gen Graus.

Wohl, ich weiß es, arme Pflanze;
Ein Geschicke teilen wir,
Ob umstrahlt von Licht und Glanze,
Unsre Heimat ist nicht hier!

Und wie froh die Sonne scheidet
Von des Tages leerem Schein,
Hüllet der, der wahrhaft leidet,
Sich in Schweigens Dunkel ein.

Stille wird’s, ein säuselnd Weben
Füllet bang den dunklen Raum:
Schwere Tropfen seh ich schweben
An der Blätter grünem Saum.

<!– /* Font Definitions */ @font-face {font-family:Garamond; panose-1:2 2 4 4 3 3 1 1 8 3; mso-font-charset:0; mso-generic-font-family:roman; mso-font-pitch:variable; mso-font-signature:647 0 0 0 159 0;} /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {mso-style-parent:""; margin:0cm; margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:12.0pt; font-family:Garamond; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";}@page Section1 {size:612.0pt 792.0pt; margin:70.85pt 70.85pt 70.85pt 70.85pt; mso-header-margin:35.4pt; mso-footer-margin:35.4pt; mso-paper-source:0;}div.Section1 {page:Section1;}–>

Als schrijfster is Mathilde Wesendonck (1828-1902) niet zo bekend maar wel als muzevan de componist Richard Wagner (1813-1883). "Aangezien ik in mijn levennooit het geluk van de liefde heb mogen proeven, wil ik voor de mooiste vanmijn dromen een gedenkteken oprichten, waarin deze liefde van begin tot eindvolledig tot bloei van komen" schreef Richard Wagner in 1854 aan Liszt. Hetkan niet anders dan dat deze componist ook een liefdesaffaire met deze damemoet hebben gehad. Dat soort gebeurtenissen leveren altijd mooie muziek op!

Bij deze een opname van Kirsten Flagstad (1895-1962) een van de grootste Wagnersvertolkers van de 20ste eeuw.

<!– /* Font Definitions */ @font-face {font-family:Garamond; panose-1:2 2 4 4 3 3 1 1 8 3; mso-font-charset:0; mso-generic-font-family:roman; mso-font-pitch:variable; mso-font-signature:647 0 0 0 159 0;} /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {mso-style-parent:""; margin:0cm; margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:12.0pt; font-family:Garamond; mso-fareast-font-family:"Times New Roman"; mso-bidi-font-family:"Times New Roman";}@page Section1 {size:612.0pt 792.0pt; margin:70.85pt 70.85pt 70.85pt 70.85pt; mso-header-margin:35.4pt; mso-footer-margin:35.4pt; mso-paper-source:0;}div.Section1 {page:Section1;}–>

Der Engel

In der Kindheit frühen Tagen

Hört ich oft von Engeln sagen,

Die des Himmels hehre Wonne

Tauschen mit der Erdensonne,

 

Daß, wo bang ein Herz in Sorgen

Schmachtet vor der Welt verborgen,

Daß, wostill es will verbluten,

Und vergehn in Tränenfluten,

 

Daß, wo brünstig sein Gebet

Einzig um Erlösung fleht,

Da der Engel niederschwebt,

Und es sanft gen Himmel hebt.

 

Ja, es stieg auch mir ein Engel nieder,

Und auf leuchtendem Gefieder

Führt er, ferne jedem Schmerz,

Meinen Geist nun himmelwärts!

Bij deze even een oppepper om de donkere dagen voor kerst door te komen of om te onthaasten tijdens de de sinterklaas-stress van deze week.  Geniet even van het Abendlied van de uit Lichtenstein afkomstige Beierse componist Joseph Gabriel Rheinberger (1839 – 1901).  Hij schreef meer dan tweehonderdwerken voor koor, orkest en solisten. Waaronder dit prachtige Bleib bei uns, denn es will Abend werden, und der Tag hat sich geneiget … 

Het is wat macaber om bij de inwijding van het NationaalMuziekkwartier een requiem te laten klinken maar dit is wel een hele bijzondere:  Requiem voor een levende van de componist Jacques Bank uit 1985. Ik heb het stuk afgelopen februari gehoord in Deventer en ik was volleding overompeld door de inhoud van de tekst en de kracht van de muziek. Ik heb over deze ervaring op mijn weblog  geschreven:

De muziek van Jacques Bank grijpt je vanaf het eerste moment bij de keel en laat je pas aan het einde los. Het Libera me klonk als een guillotine door de kerk. Wat een afschuwelijke contrast tussen de betekenis van de tekst en het gebruik dat de melaatse werd geschoren en bedekt een  zwarte doek. De tekst Kyrie eleison werd niet gezongen maar uitgeschreeuwd, als een ultieme uiting van machteloosheid en woede. Tijdens het Dies irae werd de melaatse op een draagstoel gezet met een zwart doek over zijn hoofd. De familie mag nog een maal naar hem kijken en daarna wordt hij naar het kerkhof gedragen waar hij vast in zijn graf moet gaan liggen. Er worden teksten uitgesproken en de priester strooit zand over zijn voeten. Zelden zo met bonzend hart naar een muziekstuk geluisterd. De hel op aarde… Bizar en luguber!

Aanstaande maandag 24 november om 20.00 uur in de Grote Kerk te Enschede heeft iedereen de unieke mogelijkheid om dit stuk nog een keer te beluisteren. De uitvoerenden: Consensus Vocalis, Nederlands AccordeonAtelier, Lodewijk Meeuwsen (spreekstem) en een ad hoc ensemble van het ArtEZ conservatoriumEnschede. De algehele leiding is in handen van dirigent: Klaas Stok.

Uiteindelijk blijkt 30.4% van de lezers van mijn weblog een deuntjete kunnen fluiten van de Franse componist Francis Poulenc. Dat pleit enorm voor mijn lezers, want de muziek van Poulenc is  niet makkelijk!  De  42.2% die het niet kan moet niet wanhopen. Misschien lukt het na het lezen van dit logje lukt het wel! Poulenc is een van mijn favoriete componisten en ik kan zijn muziek herkennen aan zijn typische harmonieën en melodische wendingen. Poulenc is een man van uitersten. In zijn muziek hoor niet alleen veel brutaliteit en humor, maar ook veel diepgang en ernst.

Als zoon van een katholiek en rijk zakenman werd Poulenc geacht een gedegen conservatorium-opleiding te gaan volgen.Toen zijn vader in 1917 stierf, stopte hij echter direct met het conservatoriumen begon te rebelleren tegen het Franse muzikale establishment en de katholiekeleer. Poulenc werd dan ook vooral in zijn begin periode enfant terriblede la musique françiase genoemd. Als componist behoort Poulenc tot de Groupe des Six. Dit is een groepFranse componisten die in de jaren twintig van de20 e eeuw streefde naar meer eenvoud in de muziek. Ze hadden een afkeer van het wazige componerenvan de impressionisten en wilden terug naar duidelijkheid en eenvoud. Ook vonden ze inspiratie in dejazzmuziek en Zuid-Amerikaanse dansmuziek en voelden ze verwantschap metsurrealistische schrijvers als Jean Cocteau.

(Un soir de neige)

Poulenc heeft zijn hele leven in Parijs gewoond en gewerkt,ook tijdens de Tweede Wereldoorlog. Van de koorwerken die hij vlak voor hetuitbreken van tweede wereldoorlog schreef gaat al een sombere dreiging uit.Tijdens de oorlog schreef hij een aantal belangrijke koorwerken op tekst van desurrealistische dichter Paul Éluard. Ter ere van het verzet schreef hij hetindrukwekkende Figure Humaine met het verbijsterend mooie Liberté aan het slot. Het overwegend sombere Un soir de neige heeft hij geschreven in 1944. Iedereen die het boek Sneeuw van Pamuk heeft gelezen, moet ook maar eens naar dit stuk luisteren. De sneeuw, de kou, de dode takken zijn metaforen voor de wanhoop en de ellende van de oorlog . Poulenc herdacht heteinde van de tweede wereldoorlog in 1945 met de Chansons Françaises. Acht korte, luchtigeen zeer charmante Franse volksliederen.

Een van de meest dramatische muziekstukken die ik ken is de finale van de opera Les dialogues des Carmelites uit 1953. Een groep Carmelitessen wordt tijdens de Franse Revolutie ter dood veroordeeld. Luister en huiver!

In het kader van "inspiratie" ben ik vanavond naar een concert geweest van het Nederlands Kamerkoor. Onder leiding van dirigent Paul Hillier werd The Great Service van de componist  William Byrd (1534-1623)  uitgevoerd.

Byrd componeerde zijn Great Service waarschijnlijkaan het einde van de zestiende eeuw. Het werk werd pas in het begin van detwintigste eeuw ontdekt en staat sindsdien bekend als een van de mooiste voorbeelden van ElizabethaanseKatholieke religieuze muziek. Want,  ondanks alle religieuze twisten in hetEngeland van de zestiende eeuw bleef Byrd zijn leven lang een overtuigdRooms-Katholiek.

The Great Service van Byrd is een tienstemmige compositie. De 10 stemmen klinken praktisch nooit gelijktijdig, maar meestal solistisch in afwisseling met het koor of in imitatie in paren voor 4 tot 8 stemmen.  Paul Hillier kiest voor een stevige aanpak van de muziek muziek van Byrd. Dit maakte de avond spannend en zeer aangenaam.

De verschillende delen van The Great Service werden afgewisseldmet vier hedendaagse composities van David Lang, Howard Skempton, Gavin Bryarsen Jack Body. Deze vier compositie pasten erg mooi in het rijke klankidioom van Byrd.  De compositie Again van David lang vond ik zeer verassend in zijn eenvoud waarbij het Nederlands Kamerkoor een muzikale spanningsboog liet horen die zeer indrukwekkend was. Ook was ik zeer onder de induk van Rise up my love van Howard Skempton.  Een prachtige eenheid in klank. De Five lullabies van Jack Body vond ik het minst in het programma passen, maar wat een fantastische compositie! Het stuk And so ended Kant’s travelling in this world van Gavin Bryars is heel apart en niet vergelijkbaar. De componist heeft nog altijd het plan het hele boek The last days van Immanual Kant van Thomas De Quincey (1785-1859) op muziek te zetten en er een opera van te maken.

Het programma The Great Service opgenomen in het concertgebouw te Amsterdam wordt uitgezonden op 8 mei in het KRO Avondconcert op Radio 4.

Gisteravond naar een concert geweest van de groep  Frommermann en een ontzettend leuke avond gehad! Frommermann brengt een hommage aan de legendarisch groep Comedian Harmonist en doet dit op een sublieme manier. Net zoals tenor Marcel Reijans in Limburg overkwam keken wij vroeger erg veel naar de Duitse TV en als ik bij mijn opa op bezoek was weet ik niet beter dat ook dit soort muziek op de radio was. Zo betrapte ik me erop dat ik gisteravond bijna alle teksten letterlijk nog kende alhoewel ik er nooit  een LP of CD van in huis heb gehad. Om mij heen bespeurde ik hetzelfde, hier en daar werd een zinnetje meegemompeld en Veronica der Lenz ist da zingt nog steeds door mijn hoofd.

De Comedian Harmonists worden wel de eerste "Boys Band" genoemd. De vijf zangers en pianist werden bekend in de jaren 20 van de twintigste eeuw met hun barbershopachtige liedjes die vaak op een  humoristische manier werden gezongen. De muziek werd echter door de nazi’s als "Entartete Kunst" ge zien en verboden. In 1934 gaven ze hun laatste concert waarna drie van de leden moesten vluchten voor voor de Nazi’s. Er werd een nieuwe groep geformeerd maar deze is nooit meer zo succesviol geweest.

Frommermann ontleent zijn naam aan de oprichter van de Comedian Harmonists Harry Frommermann. Hij schreef en arrangeerde de meeste liedjes. Gisteravond bracht  Frommermann het programma "Stilte in stukken".  Naast "Veronica der lenz ist da", zongen ze natuurlijk "Mein kleiner grüner Kaktus" en "Kannst du pfeifen Johanna". De stukken werden uitgevoerd met subtiele dramatische effecten in perfecte samenzang. Het is fantastisch om te horen dat de leden van deze groep die bijna allemaal een solistische zangcarriere hebben, alles in dienst stellen van het geheel. De muziek eist erg veel technische vocale beheersing en het is zeer inspirerend om een mannenensemble op een zo hoog niveau te horen zingen.  De akoestiek van het muziekcentrum werkte niet altijd mee maar de liefhebber heeft net als ik alle tekst uitstekend kunnen volgen. Zoals het bij een goede "Boys Band" hoort gaven ze twee toegiften en verkochten ze naderhand hun cd.  Ik heb me als echte fan gedragen en om een handtekening gevraagd.

Na een heel weekend Engelenzang te hebben gehoord, ben  ik afgelopen zondag 10 februari ook nog inDeventer naar een heel bijzonder en indrukwekkend concert geweest. Daar werd hetRequiem voor een levende (1985) van Jacques Bank uitgevoerd. Dit werk voor 9accordeons, 4 saxofoons, 3 (5 snarige) contrabassen, spreekstem en koor,  met een zéér hoge moeilijkheidsgraad werd pas éénkeer eerder uitgevoerd,  vier jaar nadatJacques Bank het had geschreven.

Afgelopen zondag was er eindelijk weer een uitvoering door hetNederlands Accordeon Atelier, Consensus Vocalis en studenten van het ArtEZConservatorium o.l.v. Klaas Stok.

Het requiem voor een levende behandelt de rituelen die totlaat in de 18^e eeuw gebruikelijk waren in Franse steden om eenlepralijder uit te stoten uit de maatschappij waarna hij definitief verbannenwerd naar het ver buiten de stad gelegen leprozenhuis. Hiervoor gebruikte menniet de echte Requiemmis omdat deze te sterk leek op een echte begrafenis. Menwilde echter de melaatse ook niet helemaal aan hun lot overlaten en uit de kerkstoten omdat dit niet strookte met de Christelijke gedachte. Bovendien was men bangdat de melaatse zich onchristelijk zou gaan gedragen. Het werd eenschijnbegrafenis met  ceremonies  waarin teksten werden gebruikt waarin de zieke werd gevraagd zijn ziektevooral met geduld op zich te nemen. De melaatsen kregen ook attributen mee die zevoortaan moesten gebruiken zoals het Lazaruskleed, handschoenen, een klepper eneen drinkbeker. De spullen werden tijdens de ceremonie gezegend en desymbolische betekenis werd in het Latijn uitgelegd en in het Frans hetpraktische gebruik ervan.

De muziek van Jacques Bank grijpt je vanaf het eerste momentbij de keel en laat je pas aan het einde los. Het Libera me klonk als eenguillotine door de kerk. Wat een afschuwelijke contrast tussen de betekenis vande tekst en het gebruik dat de melaatse werd geschoren en bedekt een  zwarte doek. De tekst Kyrie eleison werd nietgezongen maar uitgeschreeuwd, als een ultieme uiting van machteloosheid enwoede. Tijdens het Dies irae werd de melaatse op een draagstoel gezet met eenzwart doek over zijn hoofd. De familie mag nog een maal naar hem kijken endaarna wordt hij naar het kerkhof gedragen waar hij vast in zijn graf moet gaanliggen. Er worden teksten uitgesproken en de priester strooit zand over zijnvoeten. Zelden zo met bonzend hart naar een muziekstuk geluisterd. De hel opaarde… Bizar en luguber! Niet zo verwonderlijk du dat er ook mensen in het publiek waren die wegliepen. Ik kan me heel erg goed voorstellen dat je hier niet naar kunt luisteren en het je te veel wordt. De muziek valt moeilijk te omschrijven maar het heeft me diep geraakt. Grotebewondering voor alle koorleden, het orkest en natuurlijk de dirigent. Een bijzondererol was er ook voor Ivette van Laar die ze met veel verve heeft vervuld!

Natuurlijk was het een beetje voorspelbaar dat Carl Orff het zou gaan winnen van Caspar Othmayer. Maar liefst 74% van de bezoekers aan dit weblog kan een deuntje van Carl Orff fluiten.  Dat Orff een een populair componist is heb ik gemerkt op de Carmina Burana Scratchdagen in Bennekom vorig jaar. Ik heb daar twee fantastische dagen beleeft. Zie ook  hier, hier en hier.

Al tijdens mij koordirectie-studie op het Conservatorium te Enschede zong ik de Carmina Burana onder leiding van mijn hoofvakdocent Kees Stolwijk.  Een fantastische ervaring . Nog spannender was een jaar later de uitvoering van de Catulli Carmina van Orff. Een werk waarvan ik me vooral van herinner dat je als puber even rode oortjes kreeg en dat een van de  studenten het zelfs niet mee heeft gezongen wegens gewetensbezwaren.  Ik kan de vertaling  even niet vinden maar het was uiteindelijk erg banaaal. Je zong  eindeloos mijn borstje, mijn borstje, mijn borstje, mijn billetje, mijn billetje enz. Ook van het uiteindelijke concert kan ik me weinig  herinneren. Ik was volledig in beslag genomen door het feit dat we het ge-ensceneerd moesten uitvoeren in de schouwburg , dat ik in het "hoerenkoor" zat en de tekst maar niet kon onthouden…

Wel was mijn haar fantastisch op mijn hoofd gedrappeerd en ben ik na het concert samen met de andere studenten geschminkt en wel de stad in gegaan.