Categorie: Componisten

WWW3 was inderdaad het kasteel van Nelahozevez, de plaats waa Antonin Dvorak geboren is. Geraden door Jos, de koormanager van het Stadsjongenskoor. In Nelahozevez kun je ook het geboortehuis van Dvorak bezoeken.

Tegenover zijn geboortehuis staat een erg fotogeniek kerkje waar volgens mijn informatie Dvorak gedoopt is.

Natuurlijk staat er in Nelahozevez ook een standbeeld van Dvorak.

De foto’s in deze rubriek zijn binnenkort ook terug te vinden in de linker kolom, helemaal onderaan.

Een duizendpoot uit Denekamp
had erge last van tenenkramp.
"Was het mijn hoofd maar," sprak het dier
"want daarvan heb ik er slechts vier".

Hier leert gij, lieve kinders,
vanwaar drankmisbruik toe leiden kan.

Dit is één van de 11 Dierkundige dichtoefeningen van Trijntje Fop getoonzet door de componist Johannes Röntgen 1898-1969). Ik zong ze gisteren op de afsluitende avond van mijn zangdocent Willy van Wijngaarden. Trijntje Fop is een van de pseudoniemen van Kees Stip . Hij schreef  honderden van deze gedichtjes voor de Volkskrant. De muziek van Röntgen is ontzettend leuk, niet eenvoudig en heel beeldend. De dieren zijn stuk voor stuk prachtig neergezet, van hysterische kip tot  roddelende wesp. Als leerling van Johan Wagenaar weet hij  veel humor in de muziek te verwerken  in deze miniatuurtjes.

Erg leuk om te doen!

Op de poll heb ik kunnen zien dat maar liefst 19.5% bezoekers een deuntje van de Nederlandse componist Jan Nieland kon fluiten. Natuurlijk was dit weer enigzins doorgetoken kaart. Wie kent nou Jan Nieland? Ja, organisten kennen Jan Nieland maar als koordirigent had ook ik nog nooit van hem gehoord. Totdat ik een alleraardigst partituurtje van hem vond in de Bibliotheek van Enschede. A Cantica Sacra ad tres voces aequales organo comitante: 10 erg mooie composities voor gelijke stemmen en orgel beginnend met een Veni Creator en eindigend met een Tantum Ergo. Qua bezetting en ligging uitstekend geschikt voor mijn Jongemannenkoor uit Oldenzaal. Afgelopen kerst heb ik het Ave Maria ingestudeerd en dit werkje werd goed ontvangen. Er staan nog negen prachtige stukjes in en bij gelegenheid zal ik er weer een paar instuderen.

Johannes Hermannus Ignatius Maria Nielandwerd in 1903 geboren in Amsterdam, studeerde orgel en piano bij J. B de Pauw encompositie bij Sem Dresden aan het Amsterdamse Conservatorium. In 1924 behaaldehij de Prix d’Excellence en in dat zelfde jaar werd hij organist in de SintWillebrorduskerk te Amsterdam. Jan Nieland was in de jarendertig van de 20^ste eeuw  demeest bekende organist/pianist van Nederland. Zo was hij was vaste organist vanhet Concertgebouw te Amsterdam en speelde talloze concerten onder leiding vanWillem Mengelberg. Na zijn Concertgebouwperiode werd hij directeur vande muziekschool in Naarden Daarnaast was hij eengezocht componist in de Rooms Katholieke traditie. Hij componeerdevoornamelijk (rooms-katholieke) kerkmuziek waaronder een oratorium en diversemissen waarbij hij gebruik maakt van gregoriaanse melodielijnen. Jan Nieland is vooral bekend vanwegezijn piano- en harmoniummethode. Daarnaastschreef Nieland liederen en pianowerken.  Zijn composities voor koor en orgel zijnminder bekend. Jan Nieland overlijdt in 1963 in Naarden.

Afgelopen dagen was ik in Utrecht om het Holland Festival Oude Muziek te bezoeken.  Niet de volle 10 dagen en ook niet als vrijwilliger, iets dat ik daarvoor wel zo’n 20 jaar heb gedaan. Dit keer ging ik twee dagen  naar Utrecht voor de concerten, de oude muziek markt, uren lang in bladmuziek neuzen bij Broekmans en van Poppel , CD’ s zoeken bij Boudisque ,  en heerlijk door de stad wandelen. Utrecht is een geweldige stad, ik ben er erg graag. Het heeft me een flinke stapel bladmuziek opgeleverd, een paar CD’ s, nieuwe schoenen en de nodige inspiratie voor het nieuwe jaar.

Hoogtepunt was het concert van Accordone donderdag 31 augustus in de grote zaal van het Muziekcentrum Vredenburg. Het is sowieso een genot om daar naar een concert te gaan omdat de akoestiek perfect is, ook voor een klein ensemble.  Accordone bestaat uit een organist/klavecinist, twee luit/barokgitaar spelers, een theorbespeler, een slagwerker en de tenor… Marco Beasley. Of wat Accordone ten gehore breng echt oude muziek is daar zijn de meningen nog wel eens over verdeeld. Veel van wat ze brengen heeft wel ergens een bron, de straten van Napels bijvoorbeeld,  de traditionele muziek, volksmuziek, maar deze is niet vastgelegd in notenschrif. Marco Beasley en zijn ensemble improviseren vaak op deze thema’s of componeren  nieuwe liederen in de geest van de oude meesters. Marco Beasley is een begrip in de oude muziek wereld, hij heeft een prachtige stem, hij is een fantastisch performer en bovendien erg aardig.

Het programma van afgelopen donderdag heette Via Toledo en stond geheel in het teken van de traditionele mzuiek van Zuid Italie. Bijna alle liederen van het programma zijn via mondelinge overleveringen bewaard gebleven, soms alleen de tekst. Accordone heeft in dit programma de  tenor  Guiseppe De Vittorio te gast, specialist op het gebied van de oude Zuid Italiaanse traditionele zang. Deze samenwerking levert een geweldig muzikaal spektakel op. Onmogelijk bijna om uit te leggen wat zo speciaal was aan deze avond. Simpele melodieen werden prachtig gezongen, een uitverkocht muziekcentrum was muistil tijdens liederen vol liefdesverdriet, de slagwerker gaf een minuten lange solo op een (soort) tamboerijn, de interactie tussen de twee tenoren was een genot om te zien, er werd met zo veel plezier muziek gemaakt en het was zo perfect. Ook de bewegingen op het podium waren functioneel en fantastisch uitgevoerd.

Het publiek was razend enthousiast. Geheel in de Italiaanse traditie gaf Accordone na het laatste lied nog zo’n vijf toegiften en na iedere toegift werd het publiek nog wilder. Marco Beasley weet precies wat het publiek wil. Er klonk gejuich, bravo, en er werd met handen en voeten geklapt. Het leek wel een popconcert. Oude muziek is alles behalve saai!

Aangezien ik vandaag met een aantal mensen in discussie ging die naar de lezing van Jan Rot waren geweest hierbij de column van Maritgen Matter die ik via een van de leden van Consensus Vocalis toegestuurd heb gekregen.

ANP – Naarden, 22 maart 2008
(van onze correspondent) – Bij de ernstige schermutselingen gisteren rond de kaartverkoop van de Mattheüspassion in Naarden zijn gelukkig geen gewonden gevallen – zoals vorig jaar bij de première van de humanistische Mattheüshertaling van Jan Rot. De taferelen aan de kassa van de Grote Kerk logen er echter niet om. Het publiek was wederom massaal toegestroomd om de gloednieuwe, ditmaal atheïstische versie van Volkskrant-columnist Pieter Vroom te consumeren. De ingang van de kerk werd echter geblokkeerd door enkele honderden militante christenen, die gewapend met spandoeken en rookbommetjes de concertgangers de weg probeerden te versperren. Vervolgens raakten enkele getergde concertgangers slaags met een groep radicaalchristelijke jongeren. Pas nadat de ME met een waterkanon de orde hersteld had, kon de première alsnog met enkele uren vertraging plaatsvinden.

Vorig jaar leek de publieke incasseringslimiet reeds ruimschoots bereikt. Rots openingslibretto ‘Zie! Wie? Je medemens! Zie! Wat? Ze slaan hem lens!’ zorgde al voor uitslaande brandjes in religieus Nederland. Jan Rot sprak zelf trots van ‘een revolutietje’ en had in zijn vernieuwingsijver de Verlosser gereduceerd tot een historische humanist, die domweg het slachtoffer wordt van zinloos geweld en daarbij niet door buren of omstanders geholpen wordt. In plaats van gekruisigd wordt deze Jezus gehangen omdat dat rijmt op gevangen. De Moeder Gods valt even later van haar geloof in ‘Maria huilt,’ de hertaling van ‘Erbarme Dich’ – waarbij het vocaal ook nog de vraag is hoe lekker die ‘ui’ zingt. Op de vraag waarom Rot van Gods Zoon een gewone man had gemaakt, antwoordde deze openlijk ‘niet in God te geloven’ en dat we ‘het allemaal zelf moeten doen’. De storm van maatschappelijke onrust die daarop losbrak, deed denken aan de dagen van Luther en Fortuyn. Dit verbaasde zelfs de internationale moslimgemeenschap, die de beelden live op Al Jazeera uitzond.

Dit jaar verliep Pasen gelukkig een stuk rustiger. De integrale atheïstische Mattheüstekst was met vooruitziende blik door het ministerie van Cultuur vooraf gepubliceerd in alle dagbladen. Ook de aanhoudende televisiedebatten over de betekenis van zinnetjes als ‘Ik kap ermee’ (in Vrooms hertaling de laatste woorden van Jezus) hadden blijkbaar de ergste stoom van de ketel gehaald. Vroom, die zichzelf in de media inmiddels tot boegbeeld van het vrije woord had gebombardeerd, onthulde onlangs dat hij de naam Jezus eerst had willen vervangen door Theo – maar trok dat voornemen weer in vanwege bedreigingen aan zijn adres. ‘Raar hoor,’ aldus Vroom. ‘Als je weet dat Theo god betekent, dan moet iedereen toch tevreden zijn?’ Op de vraag wat de toegevoegde waarde van deze Mattheüs is, postuleerde Vroom: ‘De atheïsten hebben als goddelozen nooit een eigen Passie gehad. Dat is pure rechtsongelijkheid – en dat heb ik mij aangetrokken. Verder is het natuurlijk leuk om als columnist eens een wat langer tekstje te produceren. Wat mij betreft is dit een hele gezellige Passie geworden, waar alle ongezonde religieuze elementen uitgehaald zijn. Daar krijgt iedereen toch maar ruzie over.’ Desondanks moest het kerkgaande publiek bij de première op Goede Vrijdag beschermd worden door een haag van gewapende agenten, omdat zo’n duizend christelijke betogers psalmzingend en halleluja-scanderend door de Naarder binnenstad trokken. VJ Killboy uit Amsterdam, gecontracteerd om het Passiespektakel in de Bergkerk te Deventer op te luisteren, werd aldaar onder politiebegeleiding binnen geloodst. Zijn psychedelische diaprojecties zorgden in aansluiting op het libretto voor een happening die geen minuut verveelde – want het blijft voor velen een hele ruk, zo’n drie uur stilzitten. Er wordt dan ook, na de succesvolle Mattheüs-sing-in’s van het afgelopen jaren, gewerkt aan een Mattheüs-swing-in, waarbij de hele nacht in de kerk gehoused en gechilled kan worden. Voor dit doel werd de saaie Passiemuziek van Bach voorzien van een lekker doordreunende bassline. Deze Mattheüsversie is op dit moment bij drogisterijketen Kruitvat te koop in een cd-box voor € 4,95. Binnenkort zullen nog een R&B-, latin jazz-, punk- en techno-Mattheüs volgen. Librettisten zijn daarbij niet meer nodig. De tekst is namelijk geheel komen te vervallen en naar verwachting zal hetzelfde gebeuren met de muziek.

Er wordt in den Haag op dit moment druk gespeculeerd over de mogelijkheid de oorspronkelijke Mattheüspassion van Bach te verbieden op grond van staatsveiligheid, omdat tekst en muziek teveel aanleiding zouden geven tot religieuze ongeregeldheden. Overtuigd atheïst Vroom zal dan de geschiedenis ingaan als de allerlaatste Mattheüslibrettist. Had Vroom nog een boodschap verwerkt in zijn versie? ‘Ja. Het leven gaat gewoon nergens over, en dat moet je accepteren. Misschien is het een ode aan het einde van onze cultuur. Het is volbracht,’ grinnikt Vroom.

Gezien de ontwikkelingen wordt er voor de toekomst geen religieuze passie meer verwacht. Wederopstanding is echter niet uitgesloten.

Josquin des Prez (1440-1521) wordt ook wel Prins van de muziek genoemd. Waar hij precies geboren is weet men niet. Vermoedelijk ergens in Bourgondië. Hij begon als koorzanger in Milaan, was later verbonden aan de pauselijke kapel te Rome, hij verbleef aan het hof te Lotharingen, stond in contact met Lodewijk de XII van Frankrijk, verbond zich aan het hof te Ferrara en stond in contact met het huis van Habsbrug. Aan het eind van de 15 e eeuw was hij als een van de eerste musici van zijn tijd een beroemd en begeerd man. Vanaf 1501 verschijnt bij Petrucci in Venetië een groot deel van zijn werken in druk.Iets dat zeker heeft bijgedragen aan zijn grote bekendheid. Zeker is dat Josquin in 1479 geestelijke werd en zijn diepe religieuze beleving is de voornaamste inspiratie voor zijn composities.

Josquin is een van de voornaamste componisten van de Renaissance. Kenmerkend voor zijn muziek zijn de grote doorzichtigheid en de hechte structuur, waarbij de muziek nauw aansluit bij de tekst. Hij heeft veel missen, motetten en chansons geschreven. Maarten Luther was een groot bewonderaar van Josquin: “Er ist der Noten Meister, die haben müssen machen, wie er wollt”.

In de tijd van Josquin schreef men muziek in de zogenaamde mensurale notatie. Dit is een manier van noteren waarbij uit de vorm van de de duur van de toon kan worden afgeleid. Voor de huidige koorzanger is dit even wennen, men leest de noten zonder maatstrepen. Vroeger stond men met z’n allen rond één muziekstandaard uit een groot koorboek te zingen. Zie ook hier.

Luister naar het Kyrie uit de Missa L’homme armé.

Innsbruck, ich muß dich lassen,
Ich fahr dahin mein Straßen
In fremde Land dahin;
Mein Freud’ ist mir genommen,
Die ich nit weiß bekommen,
Wo ich im Elend bin.

Groß’ Leid muß ich jetzt tragen,
Das ich allein tu klagen
Dem liebsten Buhlen mein.
Ach Lieb, nun laß mich Armen
Im Herzen dein erbarmen,
Daß ich muß dannen sein.

Mein Trost ob allen Weiben!
Dein tu ich ewig bleiben;
Stet, treu der Ehren fromm.
Nun muß dich Gott bewahren,
In aller Tugend sparen,
Bis daß ich wiederkomm.
(Klik hier)

Hij werd als Hendrik het Vlaamse Brabant geboren, als Heinrich beroemd in Duitsland en als Arrigo Tedesco werkte hij in Italië. Heinrich Iraac was een van de reislustigste en veelzijdigste componisten van zijn tijd. Over zijn jeugdjaren en opleiding is niets bekend en geen enkel portret is ooit van hem gevonden. Wel blijkt het uit geschriften dat hij een vlijtig, bescheiden en vriendelijk man was.

In 1480 werd hij door Lorenzo ‘Il Magnifico’ di Medici als muziekleraar in dienst genomen en in 1484 bracht hij een bezoek aan het hof van aartshertog Sigismund te Innsbruck. Hij reisde terug naar Florence waar hij nog een tiental jaar zou verblijven. Isaac was oa zanger in de kapel van San Giovanni en in de kerk Santa-Maria del Fiore.

In 1494 werd hij hofcomponist van Keizer Maximiliaan I te Augsburg. Na twee jaar verhuisde hij naar Wenen. In 1512 keerde hij terug naar Florence en werd hij diplomatisch zaakgelastigde van keizer Maximiliaan. Hier zou hij blijven tot aan zijn dood in 1517.

Isaac was in zijn tijd erg beroemd en belangrijk componist. Hij was thuis in alle stijlen en technieken van zijn tijd en droeg bij aan de internationale verspreiding van de Nederlandse polyfonie in oa het Duitse taalgebied. Isaac schreef vele missen, motetten en madrigalen op Nederlandse, Franse, Italiaanse en Duitse teksten.

Met het lied Innsbruck, ich muss dich lassen werd Heinrich Isaac zeer geliefd bij het grote publiek en beroemder dan alle andere componisten van zijn tijd. Hij heeft het waarschijnlijk geschreven bij zijn afscheid van deze stad.

Het is me erg tegen gevallen dat de Nederlandse componist Richard Hol bij mijn vorige poll geen enkele stem heeft gekregen. Vandaar dat ik er maar een een kort logje aan spendeer. Dat niemand een melodie van deze componist kan fluiten kàn niet waar zijn!

Richard Hol: vanaf 1862 dirigent van het Stadsorkest van Utrecht, organist van de Dom (1864-1887), directeur van de Diligentia concerten te Den Haag en na 1891 dirigent van de Paleis concerten te Den Haag. Richard Hol: leraar van Johan Wagenaar en Willem Mengelberg. Richard Hol: componist van opera’s als “De vliegende Hollander” (1874) en “Floris V” (1892),van het oratorium “David” (1880), de cantate “Vondel” (1867), alsmede liederen en a capella koorwerken als “De rots in zee” voor mannenkoor.

Richard Hol: componist van “In een blauwgeruite kiel”

Bijna iedereen die bij de poll invulde dat hij een deuntje van kon fluiten van Edvard Grieg, zal ongetwijfeld de volgende melodie herkennen. Mijn eerste echte kennismaking met Edvard Grieg was toen ik als 18 jarig blaaskaakje op het conservatorium kwam en gevraagd werd in het kamerkoor te zingen. Op een van de eerste repetities stond één van de vier psalmen van Edvard Grieg op het programma: Hvad est du dog skjon. Daar werd ik als eerstejaars ineens enorm voor het blok gezet, niet anders gewend dan de koormuziek van het jongerenkoor uit Losser. Ik stond naast Eline, een echte alt, waardoor ik mezelf helemaal niet hoorde zingen. Ik hoor in mijn hoofd de tenor Alberto nóg de solo zingen, ik had een groot ontzag voor hem. Van mezelf had ik het gevoel dat ik het écht niet kon, zulke moeilijke muziek vond ik het. Laat staan dat ik ooit iets in het Noors had gezongen. Later zou ik ook kennismaken met de cantate voor mannenkoor, bariton en orkest Landkjending en delen uit Olav Trygvason die ik eens met een mannenkoor uit Duitsland heb uitgevoerd.

Edvard Grieg is zondermeer de grootste componist die Noorwegen ooit heeft voortgebracht. Grieg studeerde vanaf zijn 15e aan het conservatorium in Leipzig en later maakte hij in Kopenhagen kennis met de Deense componist Niels Gade. Zijn vroege werk behoren nog tot de Duitse romantiek en later liet hij zoals veel componisten in die tijd zich inspireren door de Noorse volksmuziek. Gedurende zijn leven was Grieg bekend als componist, dirigent en pianist. De de Peer Gynt suite (1876) is ongetwijfeld een van zijn bekendste werken.

Zijn villa op landgoed Troldhaugen in Bergen kan nog steeds worden bezichtigd.