Boris Godoenov in lendendoek
Door Kasper Jansen
Eindelijk in het Gelderse Poesjkin-festival echt drama vanPoesjkin: Boris Godoenov in de versie uit 1869 van Modeste Moesorgski, die zelfde tekst schreef voor deze opera over het eeuwige Russische leed. Het is deslechts twee uur durende oerversie van Boris, later uitgebreid tot een werk vanepische omvang over de ‘Tijd der troebelen’ rond 1500.
De compacte oer-Boris waarmee de Nationale Reisopera nog eenmaand door het land toert, is de grootste productie uit de historie van hetgezelschap. In de Nijmeegse Stadsschouwburg, waar de orkestbak veel te klein isvoor het complete Gelders Orkest, dirigeerde de jonge Russische dirigent VasilyPetrenko dus een bijna kamermuzikale versie van Boris: lichter en transparant,soms zelfs lyrisch. Zaterdag klinkt via Radio 4 een uitvoering met volledigorkest.
De enscenering komt uit de Duitse dramaturgische school.Regisseur Robert Lehmeier was de assistent van van Harry Kupfer, die twintigjaar geleden bij de Nederlandse Opera zijn snoeiharde Boris-versiepresenteerde: het Russische volk is al eeuwenlang het slachtoffer vanmeedogenloze politieterreur. Lehmeiers voorstelling oogt minder agressief maargaat eigenlijk nog verder. Het Russische volk, soms gekleed in T-shirts met eenChristus-icoon, is gedrild tot gedweëe volgzaamheid, al wordt nog wel geklaagdover de honger.
Tsaar Boris, die in duistere, chaotische tijden aan de machtkwam door moord op de tsarevitsj, presenteert zich als Christus. Onder zijntsarenmantel draagt hij aanvankelijk slechts een lendendoek, later hedendaagsondergoed. De tsaar is een labiele persoonlijkheid, net als zijn kinderenlevend tussen waan en werkelijkheid. In een sterk psychologische aanpak laatLehmeier de sluwe bojarenleider Sjoejski Boris langzaamaan volkomen gek maken,tot de dood volgt. Dat levert, na een al te gedetailleerd begin met veelsymboliek, toch een steeds sterkere voorstelling op.
De overtuigende Litouwse bas Almas Svilpa maakt van Boriseen extra tragische rol: hij is net als het Russische volk een slachtoffer vanhet systeem. Dat wordt hier gepersonifieerd door Sjoejski, vilein vertolkt doorMark Tevis. Goede rollen zijn er onder andere voor
Harry Peeters
(Pimen),Grigori (Marcel Reijans), Ksenia (Lenneke Ruiten) en Missail (André Post).
Voorstelling: Boris Godoenov van M. Moesorgski door deNationale Reisopera, Stadsjongenskoor Oldenzaal en het Gelders Orkest o.l.v.Vasily Petrenko. Regie: Robert Lehmeier. Gezien: 15/5 Stadschouwburg Nijmegen.Herh.: t/m 17/6. Inl.: www.reisopera.nl. Radio 4: 19/5 19.02 uur.
