Europa Cantat Torino 2012 (4)

Ateliers
Vanochtend een aantal ateliers bezocht. De ateliers zijn onderverdeeld in meerdaagse ateliers op meerdere niveaus met een slotpresentatie, en discovery ateliers van een ochtend waar iedereen aan kan deelnemen. De meest uiteenlopende stijlen en onderwerpen komen aan bod, van Gregoriaans tot aan beat boxing. Aan de meerdaagse ateliers kun je op verschillende niveaus deelnemen: A: voor iedereen. B: voor zangers die goed van blad lezen of zich thuis goed hebben voorbereid, C: voor koren en zangers die auditie hebben gedaan. D: voor nationale jeugdkoren en F: voor speciale projecten

Eert was ik bij atelier D2: Eric Whitacre ‘s music o.l.v. De Noorse dirigent Ragnar Rasmussen. Ze waren bezig met het ‘instuderen’ van Leonardo dreams of Flying Machine. Deze dirigent hoeft niets meer in te studeren met zangers op dit niveau, alleen nog maar af te werken. Na een intensieve repetitie zingt hij het stuk nog één keer door en laat de koorzangers door elkaar staan in de prachtige concertruimte van het conservatorium Statale di Musica ‘G. Verdi’. De koorklank is nu al zeer indrukwekkend en we zijn nog maar aan het begin van de week. Maar wat wil je met een koor van allemaal jonge zangers van individueel hoog niveau. Ik ben zeer benieuwd naar het concert van komende donderdag 2 augustus.

Daarna ook nog een kijkje genomen bij atelier B13 Sacred Romantic Sound onder leiding van de jonge Duitse  dirigent Florian Helgath. Het niveauverschil met het vorige atelier is meteen duidelijk in klank, maar ook hier is veel moois te beleven. Het is een groot koor met allerlei mensen van verschillende leeftijden uit verschillende landen bij elkaar. Het begin van Dvorak mis in d zit er al een beetje in en verder werken ze aan het Ave Maria van Liszt en het O justi van Bruckner. Ook deze groep heeft het slotconcert op donderdag 2 augustus.

Europa Cantat 2012 (3)

Conductors Study Programme
Deze eerste dag begon met een meeting en inleiding voor de deelnemers aan het Conductors Study Programme. Deze nevenactiviteit werd in Europa Cantat Utrecht drie jaar geleden voor het eerst gehouden en bleek zo succesvol dat de organisatie in Turijn er een vervolg aan heeft gegeven. Onder leiding van een deskundige bezoek je diverse ateliers waarna een discussie wordt gevoerd over de werkwijze van bijvoorbeeld de dirigent of over compositie. In Utrecht was dit onderdeel uitstekend verzorgd dus ik ben erg benieuwd. Dit jaar zijn er ook lezingen, workshops en rondetafelgesprekken voor de dirigenten, dus het programma is behoorlijk uitgebreid. Nieuw is ook de het Study Programme voor componisten en door deze op gezette tijden aan de koordirigenten te koppelen hoopt de organisatie dat deze twee groepen wederzijdse wensen aan elkaar kenbaar maken en inspiratie opdoen.

Workshop
Na deze inleiding was er een workshop Working vocally with a children choir door de Italiaanse dirigent Edoardo Cazzaniga. Wat mijn ten eerste opviel is dat deze dirigent de kinderen van zijn koor met name in het lage register liet zingen. Waarom was voor mij een vraag. Is hij bewust niet op zoek naar de schoonheid van de kinderstem waar ik zo van hou, maar naar een bepaalde sound die ik als gespannen en hard ervaar? Hij laat ze eerst erg laag zingen en neemt deze ‘borstklank’ mee naar boven. Eigenlijk precies andersom zoals ik het gewend ben te doen. Hierdoor krijg je een hele harde klank die in de hoogte voor steeds meer problemen met de zuiverheid zorgt. Opvallend is dat wanneer de kinderen even wat meer ontspannen zingen, en ik het dus ‘mooi’ begin te vinden, de dirigent vindt dat ze aan resonans verliezen en gaat werken aan de ‘open klank’ zoals hij dat noemt.

Beurs
Na de workshop vast even een kijkje genomen op de bladmuziekbeurs. Deze was nog wat leeg, maar toch leuk om alvast wat rond te snuffelen. Natuurlijk zag ik daar weer Ian Bullen met zijn Black Musicfolder. Dit keer had hij iets nieuws meegenomen dat ik nog niet eerder had gezien. Een supersonische-inklapbare-dirigentenstandaard. Daarover later meer. Hij vertelde dat veel koren dit als relatiegeschenk kado geven aan hun dirigent (hint!).

Parade
Later in de middag was er een soort optocht voor alle deelnemers: de parade. In verschillende groepen liepen ze van alle kanten richting Piazzo Castello. Eenmaal daar aangekomen werd met de ruim 4000 zangers de bekende canon van Tallis gezongen. Een fantastische happening!

Open Singing
De eerste Open Singing Michael Gohl was meteen een groot succes. Wij kunnen echt trots zijn op ons eigen Nederlands Studenten Kamerkoor dat net als drie jaar geleden in Utrecht, ook in Turijn als ‘voorbeeldkoor’ iedere avond op het podium staat om de liederen die in het Europa Cantat Songboek staan voor te zingen. Let wel, ze zingen iedere avond alle liederen uit het hoofd. Om dit allemaal goed voor te bereiden is een ontzettende klus waar ik veel bewondering voor heb. Tegelijkertijd is het ook zo opvallend en misschien ook wel teleurstellend, dat er niet meer Nederlandse koren deelnemen aan dit fantastische festival. Is het onwetendheid of gebrek aan ambitie? Het is zo’n fantastisch gebeuren, je moet als koor nu al gaan sparen om over drie jaar mee te mogen doen! Wel zie ik wat meer Nederlandse deelnemers, met name onder de dirigenten en medewerkers.

Na deze lange en inspannende dag besloot ik het openingsconcert niet helemaal uit te luisteren. In de loop der jaren ben ik wijzer geworden door op dit soort festivals niet alles meer te willen meemaken in het begin, zodat ik aan het eind nog fit genoeg ben om het slotconcert uit te luisteren.

Vergat ik nog te vertellen dat ik een leuk gesprek had met de directeur van American Cantat 2013, dat ik Jan Schumacher tegen kwam, Daphne Wassink, Wim van der Laar, Herman Weelink en nog een paar andere buitenlandse dirigenten die ik vaker zie op dit soort festivals maar niet allemaal bij naam kan noemen.

Europa Cantat Torino (2)

Op het station van Milaan was het al raak. Daar kwam ik koordirigent Michael uit Wenen tegen. Hem heb ik ook ontmoet op korenfestivals in Kopenhagen, Utrecht en Pècs. In de trein naar Turijn sprak ik een Italiaan die het groene Europa Cantat rugzakje uit Utrecht bij zich had en op het station van Turijn zag ik meer en meer Europa Cantat gangers.

Nadat ik mijn bagage naar het hotel had gebracht begon de zoektocht door een voor mij nieuwe stad. Eerst maar eens proberen mijn perskaart op te halen. Aangezien kaartlezen bij mij nogal eens mis gaat, heb ik deze zoektocht na anderhalf uur maar opgegeven. Dan maar even inchecken als deelnemer. Dat bleek helemaal aan de andere kant en bovendien buiten centrum te zijn in Lingotto, een grote congreshal. Daar kwam ik Jesse tegen en Jeroen. Twee Nederlandse Europa Cantat medewerkers die een uiterst ontspannen indruk maakten.

Vanuit Lingotto weer de Metro genomen naar Porta Nuova en daarna lopend naar Piazza Castello. Daar heerlijk gegeten met zich op het Europa Cantat podium. Onder het genot van een peperduur glas wijn het songbook en het programma doorgenomen. Het ziet er bijzonder goed uit allemaal.

Morgen de eerste dag van het Conductors Programme. Ik ben benieuwd!

Europa Cantat 2012 Torino

Vrijdag aanstaande is het zo ver, dan ga ik naar Turijn om het festival Europa Cantat te bezoeken. Ruim een week lang concerten bezoeken, lezingen en workshops. Veel inspiratie op doen, bladmuziek bekijken en praten met collegae uit allerlei landen.

 
[youtube http://www.youtube.com/watch?v=UfOVJIvqBo0&w=560&h=315]

Masterclass Inge Marstal

Op zaterdag 10 maart nam ik deel aan de masterclass “Muziek van Binnenuit”  door de Deense muziekpedagoog  Inge Marstal, voormalig professor aan het Conservatorium in Kopenhagen. Ze studeerde piano, muziektheorie, psychologie en muziekpedagogiek en publiceerde verschillende boeken in Denemarken. Momenteel geeft ze solfège aan de kinderen van het Deens Radio Kinderkoor.

Tijdens de masterclass ging ze vooral praktisch met ons als cursisten aan het werk. Aan de hand van diverse  liederen kwamen  ritme, puls, solmisatie en muzikale aan de orde. Erg leuk en leerzaam om zelf te ervaren hoe zij werkt. Een zeer kundig, prettig en inspirerende persoonlijkheid.

Aan het eind van de masterclass werd  haar  DVD en Syllabus “Muziek van Binnenuit”  gepresenteerd.  De syllabus bevat liedmateriaal en een aantal uitgewerkte lessen. Op de DVD is interview met Inge Marstal te bekijken en lessen die ze geeft aan  kinderen van 7 t/m 15 jaar (beginners en gevorderden).

Prijs Syllabus + DVD € 35,= (exclusief verzendkosten) www.vocaaltalent.nl

10. Leipziger Symposium zur Kinder- und Jugendstimme (3)

De derde dag van het symposium, zondag, was voor mij het meest interessant. De lezing Der Umgang mit dem Stimmwechsel von 1700 bis heute van Dr. Ann-Christine Mecke was uiterst informatief. Wat was de positie van de jongenssopraan in de 18e eeuw en wat betekende het voor die jongens om “de baard in de keel” te krijgen, te muteren.De zangers stonden onder enorme druk: in het koor zingen gaf ze status, ze verdienden er hun geld mee en ze hadden onderdak. Na de stemwisseling hadden ze vaak geen werk meer dus het is aannemelijk dat ze hun stemwisseling zoveel mogelijk probeerden te verdoezelen door in falset door te zingen. Ook was de lezing een mooie uiteenzetting hoe de verandering van de muziekpraktijk in de 19e en 20ste eeuw een weerslag heeft op de samenstelling van de (jongens) koren. Rond 1900 werden vrouwen steeds meer actief in de muziek en kwam er steeds meer aandacht voor de mannenstem. De functie van het jongenskoor verschoof langzamerhand van die van de uitvoeringsprakrijk naar zingen als vorm van muziekonderwijs.

Ook de lezing van Prof. Dr. Michael Fuchs: Vom kleinteiligen Forschungsergebnis zum interdisziplinären
Leipziger Konzept für die Kinder- und Jugendstimme
gaf een prachtig inzicht in hoe de stemwisseling van de jongens in historische perspectief is veranderd en welke invloed dat weer heeft op de muziekpraktijk. veranderingen. Het feit dat de stemwisseling rond 1600 rond de 17-18 jaar lag en nu rond de 13-4 jaar heeft een onmiddellijke invloed op samenstelling van de (jongens) koren en dus op de klankkleur. Ook ging Dr Fuchs in op het feit of de stemwisseling te voorspellen is. Als oud zanger van het Thomanerchor én foniater doet hij hier veel onderzoek naar. Deze samenwerking levert een schat aan informatie op.

Ook de vraag “wel of niet zingen tijdens de stemwisseling” kwam deze ochtend uitvoerig aan de orde. Over het algemeen kan zingen tijdens de stemwisseling geen enkel kwaad. Meestal kunnen jongens prima alt zingen en een tijdje in hun falsetstem of mixen het met hun “nieuwe” stem. Het voordeel is dat hun muzikale ontwikkeling niet stil komt te staan en je als dirigent de wisseling goed kunt begeleiden. Maar als de jongen in een kinder- of jongenskoor zingt dat regelmatig grote prestaties moet leveren, is het zinvol een tijdje op een lager pitje te zingen. Bij het Thomanrchor zingen de jongens dan zes maanden tot een jaar in een “mutantengroep” totdat ze tenor of bas kunnen zingen. Of iemand bas of tenor wordt is volgen Prof Dr. Fuchs genetisch bepaald. Maar algemeen kan men wel vaststellen dat wie als kind veel en met plezier heeft gezongen dit vaak op latere leeftijd blijft doen.

Volgens jaar is er rond deze tijd weer een symposium. Het lijkt me erg leuk om daar met een grotere Nederlandse delegatie heen te gaan.

Klik hier voor het volledige programma van het symposium.

10. Leipziger Symposium zur Kinder- und Jugendstimme (2)

Zaterdag een overvol, maar zeer interessant programma op het Symposium zur Kinder- und Jugendstimme in Leipzig. In alle vroegte hadden we al de eerste workshop Wie kann man Funktionen der Phonation visualisieren? Door PD Dr. Matthias Echternach. Een vrij technische workshop over de werking van het stemapparaat, maar heel begrijpelijk en inzichtelijk gebracht met interessante filmpjes en demonstraties. Daarna een referaat over 3000 Jahre Stimmforschung door Prof. Dr. Jürgen Wedler en Alles nur Mechanik? Stimmlippenschwingungen bei Kindern, Jugendlichen und Erwachsenen door Prof. Dr. Dr. Ulrich Eysholdt. Ook twee vrij technische referaten maar in hele begrijpelijke taal, zelfs in het Duits. Heel erg nuttig om op deze manier je kennis van het technische aspect van het zingen weer eens “op te halen” en met nieuwe onderzoeksmethodes kennis te maken..

In de pauze was er een kleine boekenbeurs maar met een grote keuze aan boeken over de kinderstem en kinderkoordirectie. Daar waar in er in Nederland misschien één boekje is verschenen en in Vlaanderen iets meer, kun je in Duitsland echt je hart ophalen. Ik ben weer vier boeken rijker en dan nog moest ik kiezen, want er is zoveel!

De twee lezingen ‘s middags vond ik wat minderer sterk: Singen im Spiegel von Forschung und Praxis.Aktuelle Entwicklungen aus musikpädagogischer Sicht van Prof. Dr. Peter Brünger en Kinder brauchen starke Stimmen: Zur Praxisrelevanz empirischer Forschung und Forschungsrelevanz gesanglicher Praxis door Prof. Dr. Gunter Kreutz und Wibke Gütay. Maar altijd nog steeds zeer de moeite waard natuurlijk. De workshop Lernen bewegt – bewegt lernen van Toni Wimmer kon me echter totaal niet boeien. Misschien was ik moe, was er een slechte akoestiek in de zaal waardoor ik het Oostenrijks niet goed kon verstaan… Hij had wel een paar hele leuke oefeningen maar de zin ervan sloot wat mij betreft niet goed aan bij zijn verhaal. Dat was wel het geval bij Scream and Shout – Der Sound von Pop und Musical door Prof. Sascha Wienhausen uit Osnabrück.  Een aanrader voor iedereen die meer wil weten over nieuwe technieken in het zangonderwijs met betrekking tot moderne muziek. Ook was er nog een rondetafeldiscussie (tevens radio-opname) over Was nützt Stimmforschung für das Singen mit Kindern und Jugendliche. Het gehele gesprek wordt uitgezonden op Figaro Spezial op 3 maart aanstaande. Daarna gaf de dirigent van het Wolfratshauser Kinderchores Yoshihisa Matthias Kinoshita nog een inleiding op het concert dat we ‘s avonds nog te horen zouden krijgen ‘s avonds.

Na deze overvloed aan informatie konden we eindelijk genieten van een heerlijk buffet met een glaasje wijn.Erg veel leuke en interessante gesprekken gevoerd. Het concert van het Wolfratshauser Kinderchor was geweldig en daarna nog tot in de kleine uurtje nagepraat met collegae. Heerlijk om te doen!

Voor een volledig programma van het symposium klik hier

10. Leipziger Symposium zur Kinder- und Jugendstimme

Dit weekend ben ik bij het tiende Symposium zur Kinder/ und Jugendstimme in Leipzig. Doel van het symposium is wetenschap en praktijk meer tot elkaar te brengen. Het symposium wordt bezocht door zangers, logopedisten, KNO artsen, foniaters en kinderkoordirigenten. Vanavond al drie lezingen bezocht.

De eerste was Wie kann man Functionen der Phontion visualisieeren? door PD Dr. Matthias Echternach. Een lezing waarbij ik als “simpele” koordirigent meteen in het diepe werd gegooid maar waar ik wel dermate veel van opstak zodat ik de rest van de technische lezingen beter kon begrijpen. De lezing Mädchen, Knabe, Frau mann: Welche sind die Stimmklangunterschiede? door Prof. Dr Johan Sundberg en Klangproduktion und -formung bei Kinder und Erwachsenen door Prof. Dr Bernhard Richter ging voor een deel over zangstemtechinsche onderwerpen die ooit geleerd had maar het werd prachtig in beeld gebracht middels filmpjes of direct in praktijk gebracht door technische hulpmiddelen die ter plekke gebruikt werden.

Voor een volledig programma klik hier.

Kurt Thomas Cursus 2011

Vandaag gaf ik een lezing voor de cursisten Kurt Thomas Cursus (KTC) voor koordirectie in het Utrechts Conservatorium. De KTC staat negen dagen lang van ‘s morgens vroeg tot laat in de avond volledig in het teken van zingen en dirigeren. Deze intensieve zomertraining staat open voor amateur- en (semi-)professionele koordirigenten, als deelnemer of als hospitant. Iedereen kan deelnemen op zijn eigen niveau.

De lezingen die gehouden worden staan open voor iedereen en worden doorgaans zeer goed bezocht. Mijn lezing ging over OP WEG NAAR 2015 Stadsjongenskoor Oldenzaal, 100 jaar zingen zonder meisjes. Ik heb verteld over mijn eigen leerschool die ik als dirigent bij het Stasdjongenskoor heb moeten ondergaan sinds 1998, welke keuze ik heb moeten maken en waar ik naar toe aan het werken ben om om het 100 jarig bestaan van het Stadsjongenskoor in 2015 tot een succes te maken.

Ik moet zeggen, het was erg goed om mijn eigen leerschool en plannen weer eens onder de loep te nemen. De cursisten waren positief over de lezing en stelden na afloop leuke vragen. Ik kan dus tevreden zijn!

STADSJONGENSKOOR_2011_

Stadsjongenkoor zomer 2011

Kinderkoordirigentendag Houten

Vandaag was ik docent tijdens de studiedag voor kinderkoordirigenten van de KCZB te Houten.  De dag was georganiseerd voor amateurdirigenten van verschillend niveau. Er was bewust gekozen niet alleen dirigenten van kerkkinderkoren uit te nodigen maar ook dirigenten van wereldlijke koren waren van harte welkom. Alle  docenten hadden hun eigen repertoire meegenomen en uitgestald op tafels. Mijn was gevraagd wereldlijke repertoire mee te nemen en in te studeren. Toen ik gisteravond mijn koffer inpakte realiseerde dat ik me dat ik ook maar eens weer een keer in mijn eigen bibliotheek moest gaan neuzen want ik heb nog veel materiaal dat ongebruikt in de kast staat.

KCZB Studiedag kinderkoordirigenten -Houten 2011 - (70)
Vanochtend heb ik een repetitie gegeven met een “voorbeeldkoor”. In dit voorbeeldkoor zongen kinderen uit verschillende kinderkoren waaronder ook Wessel, Fabian en Maarten van het Stadsjongenskoor Oldenzaal. Ik heb een aantal liederen ingestudeerd en geprobeerd mijn manier van werken in de repetitie tot uitdrukking laten komen. Dit betekent dat ik flink de vaart er in heb, met veel aandacht voor tekst en expressie. Ook heb ik geprobeerd verschillende manieren van instuderen te laten zien waarbij de kinderen allert blijven. Na een korte presentatie door de kinderen werd de repetitie nabesproken met alle deelnemers. Dit is zelfs voor een doorgewinterde dirigent als ik wel weer spannend. Er ontstond een geanimeerde discussie over het wel of niet zingen van bladmuziek. Ik ben een groot voorstander van wel, alhoewel ik bij sommige liederen pas de bladmuziek uitdeel als ze het lied al kennen. Andere dirigenten werken altijd zonder bladmuziek, soms uit overtuiging dat het resultaat daardoor beter wordt, maar vele dirigenten zien mensen er het voordeel niet van in. Ik hoop dat ik ze heb kunnen overtuigen.

Vanmiddag gaf ik twee wordshops over “muzikaal en betekenisvol leiding geven”. Een titel waar ik erg veel mee kon. Ik heb de dirigenten 30 minuten wat basis slagtechniekoefeningen laten doen om thuis mee aan de slag te gaan. Daarna zijn we met die prille basis aan de slag gegaan met een lied en heb ik wat vakliteratuur doorgenomen. De twee groepen waren erg verschillend, dat was erg opvallend. Een workshop wordt altijd mede bepaald door de feedback van de cursisten. Vat dat betreft kun je veel voorbereiden voor zo’n dag maar je moet wel de flexibiliteit hebben van je plan af te wijken.

Het het was erg leuk om te doen en gezien de reactie van de deelnemers voor herhaling vatbaar!

KCZB Studiedag kinderkoordirigenten -Houten 2011 - (76)
Ik gaf de dag samen met Catrien Posthumus Meyjes, schoolmusicus en Thea Endedijk. De foto’s in dit artikel zijn genomen door Herman Schimmel, mede-organisator van deze dag.