Koor & zo

Dit weekend ben ik met 70 kinderen in Kloster Frenswegen bij Nordhorn te Duitsland waar weer de Grafschafter Chortage gehouden. Tijdens dit weekend zullen kinderen uit zowel Nederland als Duitsland in de leeftijd van 8 tot en met 12 jaar bij elkaar komen om een heel weekend te zingen. Naast zingen is er dit jaar ook tijd ingeruimd voor wat dramalessen, decorbouwen en knutselen. Er is voldoende tijd om een hoop lol te maken. Ieder jaar doen er een aantal jongens van mijn jongenskoor mee en wordt vaak jaren daarna nog over nagepraat!

Het dirigententeam heeft een heel pakket aan liederen samengesteld en een selectie daaruit zal zondagmiddag om 14.30 uur ten gehore worden gebracht tijdens een openbaar concert. Volgens mij gaat het prachtig weer worden en misschien kunnen we net als een paar jaar geleden het concert wel weer op de binnenplaats houden. Zelden buiten zulke goede akoestiek gehoord als daar, prachtig!

Concert Chortage 2003

De afgelopen twee weken was het Stadsjongenskoor Oldenzaal op Matthäustournee in Nederland. Er werden verschillende zalen en kerken aangedaan. Op dinsdag 3 april waren de jongens met Consensus Vocalis en Concerto d’Amsterdam te beluisteren in de Plechelmusbasiliek te Oldenzaal onder leiding van Klaas Stok. Hoog boven het publiek staan de jongens achter in de basiliek op de koorzolder. Deze Matthäus is voor mij als dirigent altijd extra spannend omdat ik vanwege de afstand koor-orkest-dirigent, de jongens zelf mag dirigeren. Een hele uitdaging!
Op donderdag 6 april kregen de jongens eerder vrij van school om naar Amsterdam af te reizen en te zingen in de Westerkerk samen met het Combattimento Consort onder leiding van Jan Willem de Vriend.

Voor de jongens was het een enorme leuke gebeurtenis om in de Westerkerk in Amsterdam te mogen zingen. Na dit concert toog het hele gezelschap zonder de jongens naar Spanje. Helaas mochten de jongens dus niet mee en werd ter plaatse samengewerkt met Spaanse jongenskoren. Een verslag daarvan kunt u hier en hier lezen.

Op 13 april stond de jongens een moeilijke taak te wachten in het Muziekcentrum te Enschede om weer onder Klaas Stok te zingen. Het muziekcentrum heeft een mooie akoestiek, maar ik weet ook dat je je er als koor behoorlijk verlaten in kunt voelen. Je krijgt weinig “terug” zoals dat heet. Het lijkt wel alsof je alleen buiten op straat staat te zingen. Het gevolg is al snel dat je wat gaat forceren omdat je denkt dat je geen klank en volume maakt. Ook hier heeft het jongenskoor uitstekend gezongen. Extra moeilijkheid was dat de jongens ponificaal op het podium zaten en nog stiller dan anders moesten zitten.

Op Goede Vrijdag 14 april werd weer de bus vol jongens geladen en reisden we af naar de Bergkerk te Deventer. Persoonlijk vind ik dit een van de mooiste uitvoeringen in het geheel. Dit komt niet alleen door de zeer hoge kwaliteit van de koren, instrumentalisten en solisten, maar vooral ook door de uniek concertopstelling. Koor I en II staan in het midden letterlijk tegenover elkaar (dwarsbalk) en zowel de dirigent als de solisten wisselen steeds van podium. Hierdoor krijg je een optimaal dubbelkorig effect. Voor het jongenskoor is een stellage gebouwd boven de ingang van de kerk. Het publiek zit in het verlengde daarvan in twee delen, tegenover elkaar (lengtebalk). Ook in de Thomaskirche in Leipzig stonden de twee koren achter in de kerk in de breedte tegenover elkaar. Het derde koor, de soprano in ripieno, stond op het priesterkoor rondom het altaar en zong er in de lengte tegenin. Hierdoor ontstond er een kruisvorm die ook in het stuk zelf terug te vinden. In Deventer word dit op deze manier prachtig benaderd. Als luisteraar is het echte een sensatie om de koren van drie kanten te horen zingen. Gisteren is hier een radioreportage van gemaakt! Klik hier en luister naar radio 1.

Omdat er op deze manier het geheel moeilijk in een oogopslag te zien is was er dit jaar gekozen voor een absolute noviteit. Het concert was ook via verdekt opgestelde grote schermen visueel te volgen. Het was duidelijk dat de regie nog wat meer ervaring moest krijgen maar wat mij betreft is het zeker voor herhaling vatbaar!

Na het concert volgde de ontlading voor het jongenskoor. Ze hebben een uitstekende reeks concerten afgeleverd. Ze hebben goed gezongen en zich ook gedisciplineerd gedragen zodat ze compleet hebben gepresteerd als zangers. Ik weet zeker dat ze van het hele gebeuren hebben genoten en dat ze staan te popelen om meer concerten te zingen. In ieder geval willen ze de volgende keer ook mee naar Spanje hebben ze al laten weten!

Voor een recensie van het concert in Deventer
klik hier

Tenslotte: voor wie de situatie rond de Bergkerk te Deventer een beetje kent: foto links: het aandachtig kijken van een jongenskoor tijdens het vertrek van de bus. Wat zou daar buiten nou te zien zijn!!?? Foto rechts: het aandachtig kijken van een jongenskoor naar “de Griezelbus” .

Zoek het verschil .

Generale repetitie in de Hofkerk te Oldenzaal
Na gisteravond te hebben gerepeteerd in de Hofkerk te Oldenzaal met Jan Willem, alle solisten, Consensus en het Amsterdamse Combattimento, reden vandaag twee bussen vol zangers uit Twente richting westen. De reis verliep zeer voorspoedig, we hadden geen files dus we waren ruim op tijd in Amsterdam. Dat betekent dus weer wachten. Ik had graag vooraf de jongens de kerk willen laten zien en daar inzingen, maar dat ging niet want beide orgels moesten nog worden gestemd en dan moet je daar geen 30 jongens rond laten lopen. Er zat niets anders op dan in de koffieruimte in te zingen. Daar hebben we even aandacht geschonken aan het feit dat (violist) Jan Willem een orkestdirigent is en anders dirigeert dan de (zanger) Klaas. Het kwartje was goed gevallen want tijdens de klankrepetitie ging de communicatie een stuk beter dan tijdens de generale.

De Westerkerk wordt onder vakmensen beschreven als “galmbak” en wat dat betreft was het jammer dat de kerk niet totaal uitverkocht was, want veel mensen in de kerk komt de akoestiek meestal ten goede. De jongens zongen vanaf de balustrade, daar waar de foto links is genomen. Tijdens de klankrepetitie bleek dat het contact tussen dirigent en koor goed was, dus deze repetitie was ook weer snel afgelopen. Dat betekent dus weer wachten. Aangezien er in de Westerkerk niet veel plek is om te wachten was besloten de bus nog een keer voor te laten rijden. Tijdens deze rondrit werd het brood opgegeten en het pak aangetrokken. Geen ideale situatie maar het ging prima. Onderweg zagen de jongens nog enkele dames voor de ramen zitten, dus de stemming zat er goed in.

Na nog een half uur te hebben gewacht voor ze het podium op mochten klonken daar eindelijk de eerste noten van het openingskoor. De jongens hebben onder deze omstandigheden erg goed gezongen want het was beslist niet gemakkelijk. Zo maar een vreemde dirigent, een enorm grote kerk en zingen met een orkest dat op moderne instrumenten speelt. En dit heeft meer dan alleen consequenties voor de toonhoogte. Ik heb echter helemaal achter in de kerk staan luisteren en ze waren prima te horen.

De terugweg verliep zoals verwacht weer zeer voorspoedig zonder files. De jongens waren heerlijk uitgelaten in de bus, er werd veel chips gegeten, moppen getapt, dvd gekeken, drop rondgedeeld, paaseitjes, mierzoete sapjes, wine gums, spelletjes gespeeld, gezongen, geslapen, geklierd en veel gelachen.

Een beetje jaloers zijn we wel hoor! Consensus en het Combattimento reizen af naar Spanje om daar twee Matthäussen “te doen” …. met een Spaans jongenskoor. We zijn benieuwd naar de reacties!

De jongens van het Stadsjongenskoor hebben het gisteren uitstekend gedaan. De opstelling in de Plechelmusbasiliek is zodanig dat de jongens zich van hun allerbeste kant moeten laten zien willen ze op de eerste rij te horen zijn. “Vroeger” zat het jongenskoor altijd op het priesterkoor tussen koor I en II in. Met de komst van Klaas Stok de huidige dirigent van Consensus Vocalis is daar verandering in gekomen en zingen de jongens helemaal achter in de kerk op de koorzolder. Zo is de omgekeerde situatie onstaan van hoe het waarschijnlijk in de tijd van Bach werd uitgevoerd. Al in Bach’s tijd werd er gesproken over het theatrale effect van de opstelling. In de Thomaskirche in Leipzig stonden de twee koren achter in de kerk in de breedte tegenover elkaar. Het derde koor, de soprano in ripieno, stond op het priesterkoor rondom het altaar en zong er in de lengte tegenin. Hierdoor ontstond er een kruisvorm die ook in het stuk zelf terug te vinden is. In het geval van de Plechelmusbasiliek in Oldenzaal moet er een afstand van ruim 60 meter worden overbrugd voordat het geluid bij de eerste rij is aanbeland. Dat lukt nooit om dat allemaal mooi gelijk in de maat te krijgen zal de kenner dan zeggen. Nee, maar daar is iets op gevonden. Halverwege de kerk sta ik precies midden in de kruisgang, tussen het publiek. Ik dirigeer de jongens zelf: een hele eer!

Goed luisterend tacteer ik vanaf het begin mee zodat de jongens gewend raken aan het feit dat mijn slag niet precies gelijk is aan wat ze horen. Een paar maten voor hun eigen inzet versnel ik mijn slag nog een heel klein beetje en dan geef ik de inzet en moet de melodie met veel “gang er in” gezongen worden. Het is een heel geconcentreerd werkje en heel erg leuk om te doen. Voor het publiek dat om me heen zit is het een hele belevenis. De beste plaatsen heb je in de Plechelmus dus niet op de eerste rij, maar in het midden. Het is erg moeilijk voor het jongenskoor om de hele kerk vol te zingen vooral als er ook nog een twee koren en orkesten klinken. De eerste jaren kwamen we tot rij 8, vorig jaar tot rij 4 en dit jaar kwamen mensen van de eerste rij na het concert spontaan en enhousiast naar me toe dat ze de jongens hadden gehoord! Nu moet ik ook zeggen dat Klaas Stok dat fantastisch doet, hij geeft het koraal dat het jongenskoor zingt muzikaal alle ruimte om mooi tot klinken te laten komen.

Morgen zingen we in de Westerkerk in Amsterdam samen met Consensus Vocalis en het Combattimento Consort olv Jan Willem de Vriend. Andreas Weller, tenor (Evangelist), Geert Smits, bas (Christus), Lisa Larsson (sopraan), Christoph Dumaux (countertenor), Andreas Post (tenor), Thomas Bauer (bas) Aanvang 19.30 uur.

Na een gedegen voorbereiding staan de jongens vanavond weer klaar voor de generale repetitie van de Matthäus-Passion van Bach. Voor de jongens is een belangrijke taak weggelegd in het openingskoor en het slotkoor van het eerste deel.

De Matthäus-Passion is een dubbelkorig werk. Dit wil zeggen dat het geschreven is voor twee koren en twee orkesten en solisten, die soms tegelijkertijd spelen en zingen, maar vaak ook alleen of in dialoog met elkaar. Het jongenskoor zingt de Soprano in repieno partij wat zoiets betekent als “aanvulling”.

In het openingskoor hebben ze een hele dankbare en mooie rol. Ik leg de (nieuwe) jongens ook altijd uit waar het over gaat en welke muzikale taak ze hebben. Het koor van volwassen mensen zingt namelijk vrij serieuze muziek, die in een (e) mineur toonsoort staat. Ze dragen een zware last op hun schouders, je kunt het horen in de muziek. Het eerste koor vraagt of alle mensen mee willen treuren en stil te staan bij het lijdensverhaal dat gaat klinken. Het tweede koor zijn de mensen van nu, die het verhaal mee beleven. Het jongenskoor “vult” het geheel aan en gaat voor verlossing zorgen. Ze maken het lijden draaglijk en ze zingen een melodie in (G) majeur! Ze zingen als engelen het koraal O Lamm Gottes, unschuldig hoog boven de twee koren en orkesten. Ze zorgen in moeilijke tijden met hun lichte en frisse stemmen dat grote mensen even aan andere dingen denken en getroost worden.

Als het openingskoor geweest is begint het “lijden” van de jongens. Hiervan zijn ze zich erg goed bewust en ik bereid ze daar ook op voor. Ze moeten namelijk bijna een uur stilzitten voordat ze weer mogen zingen. Nu weet ik dat de meeste volwassen mensen het ook erg moeilijk vinden om een uur lang stil te zitten, dus ik heb ook voor dat gedeelte van het concert altijd erg veel waardering. Er is erg veel dan wat niet mag en de tijd duurt gewoon erg lang. Ze mogen beslist niet praten en op hun stoel draaien en wippen. Ze mogen niet uitgebreid gapen zonder hand voor de mond, niet omkijken en niet pieren met de buurman. Ze mogen wel meelezen in de tekstboekjes en zeker de oudere jongens beginnen nadat ze het stuk meerdere keren hebben gehoord steeds meer plezier aan te beleven. Ze horen verschillen en geven ook hun ongezouten mening over de dirigent, solisten en het koor. Vooral omdat ze zelf geen steekje mogen laten vallen, weten ze vaak na 5 jaar nog precies welke dirigent, in welke maat, een inzet heeft gemist! Voor de jongere jongens is het heel erg moeilijk, dat wachten. Ik ben me daarvan bewust. We hebben een aantal begeleiders ernaast zitten die de jongens helpen herinneren als ze iets doen wat niet mag. Verder geef ik ze als tip de tafel van 13. 17 of 19 te oefenen, de stenen te tellen, de mannen met snor, tot 5000 te tellen, zelf een verhaal te verzinnen of te luisteren.

Tijdens het koor Sind blitze, sind Donner worden ze altijd erg onrustig en klinkt er een zucht van verlichting door het koor (en de begeleiders). Ze mogen bijna weer! Daarna nog één recitatief en mogen ze staan voor het slotkoor. Bij het slotkoor van het eerste deel zingen ze samen met de sopranen van koor I en II. Dat geeft extra spanning om de boel gelijk te krijgen. Het is een genot om naar te luisteren. Vooral in de zinnen Den Toten er das leben gab, Und legt’ darbei all Krankheit ab zijn de jongens op hun best omdat de hoge ligging daar zo lekker klinkt. Met de zin Trüg’ unser Sünden kunnen ze nog eenmaal boven het geheel uitkomen om met een hele lange toon op het woord lange te eindigen. Na de slottoon blijven ze muisstil staan omdat ze weten dat de muziek moet uitklinken. Niet alleen in de akoestiek van de kerk maar ook in het publiek zelf.

Op 4 april zingt het Stadsjongenskoor de Matthäus-Passion in de Plechelmusbasiliek te Oldenzaal o.l.v. Klaas Stok m.m.v. Consensus Vocalis en Concerto d’Amsterdam. Op 6 april zingt het Stadsjongenskoor de Matthaus-Passion in de Westerkerk Amsterdam o.l.v. Jan Willem de Vriend m.m.v. Consensus Vocalis en het Combattimento Consort Amsterdam.

Hierna vliegt het geheel naar Spanje helaas zonder het jongenskoor om concerten te geven in de Basilica de Sant Francesc te Palma de Mallorca en Palau de la Musica te Valencia.

Daarna op 13 april zingt het Stadsjongenskoor de Matthäus-Passion in het Muziekcentrum Enschede o.l.v. Klaas Stok m.m.v.Consensus Vocalis en Concerto d’ Amsterdam en tot slot zingen we op 14 april in de Bergkerk Deventer ook o.l.v. Klaas Stok met het Deventer Vocaal Ensemble, Consensus Vocalis en Concerto d’Amsterdam.